Samorząd jest zobowiązany do współpracy z organizacjami pozarządowymi. Wynika to z ustawy o samorządzie gminnym (art. 7, ust. 1, pkt 19), ustawy o samorządzie powiatowym (art. 4, ust. 1, pkt 22) oraz ustawy o samorządzie województwa (art. 12, ust. 1, pkt 4). Wymienione akty prawne określają współpracę z organizacjami pozarządowymi jako zadania własne gminy oraz powiatu, a także zobowiązują samorząd województwa do współpracy z organizacjami pozarządowymi przy formułowaniu strategii rozwoju województwa i realizacji polityki jego rozwoju.
Nie oznacza to, że samorząd na podstawie tych przepisów ma obowiązek wspierania każdej organizacji, która zgłosi taką potrzebę. Dokumentem, w którym władze lokalne określają, jak będą współpracować z organizacjami jest uchwalany corocznie program współpracy. O jego treści decyduje ostatecznie organ stanowiący (rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki), określając w nim, jakie formy współpracy będą realizowane przez samorząd.
Tak więc samorząd ma obowiązek współpracować z sektorem pozarządowymi w takim zakresie, jaki sam ustali. Nie można oczekiwać, że każda organizacja uzyska wsparcie. Podstawą udzielenia pomocy przez władze publiczne jest program współpracy oraz ocena konkretnej oferty złożonej przez organizację. Jeśli w ocenie władz samorządowych jest ona ważna dla lokalnej społeczności, samorząd może ją wspomóc finansowo lub lokalowo.
Co to jest dotacja?
Dotacjami są - zgodnie z ustawą o finansach publicznych (art. 106, ust 2, pkt. 1, ppkt d) - podlegające szczególnym zasadom rozliczania, wydatki budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie zdań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym.
Z dotacjami udzielanymi ze środków publicznych wiążą się istotne konsekwencje dla organizacji, związane z zasadami tworzenia i uchwalania budżetu. Dotacja otrzymana przez nią musi być wykorzystana do końca roku budżetowego (art. 131, ust. 2, pkt 3), w przeciwnym wypadku ulega zwrotowi. Za wykorzystanie dotacji uznaje się zapłatę za zrealizowane zadania (art. 144, ust. 4). Oznacza to, że w przypadku dotacji rocznej wszystkie środki muszą zostać wydatkowane, zgodnie z ofertą do dnia 31 grudnia, zaś w przypadku dotacji wieloletnich, wydatkowane muszą być środki przewidziane na dany rok kalendarzowy, w przeciwnym wypadku podlegają one zwrotowi. Zwrotowi podlegają również środki z dotacji wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, a więc inaczej niż w kosztorysie będącym załącznikiem do podpisanej przez organizację umowy (art. 145, pkt 1).
Podpisanie umowy na realizację zadania publicznego, skutkuje otrzymaniem dotacji ze środków publicznych, ale w ślad za tym nakłada na organizację szereg obowiązków wynikających z ustaw. Organizacja bierze więc na siebie nie tylko zobowiązanie, polegające na realizacji konkretnego zadania, ale również gospodarowania środkami z dotacji na zasadach analogicznych do tych, jakim podlegają instytucje publiczne.
Obowiązki te określa ustawa o finansach publicznych. Do najważniejszych należy zaliczyć obowiązek przestrzegania prawa zamówień publicznych
Organizacja jest również zobowiązana (art. 132) do prowadzenia wyodrębnionej ewidencji księgowej środków otrzymanych z dotacji oraz wydatków dokonywanych z tych środków.
Kolejne reguły dotyczące środków publicznych to zasada jawności i przejrzystości finansów publicznych, która sprawia, że informacja o kwocie i celu każdej dotacji musi być opublikowana (art. 12, ust. 3, pkt 7), zaś wszelkie inne dane dotyczące sposobu jej wydatkowania także mogą być przedmiotem kontroli oraz upublicznienia.
Czym się różni wspieranie od powierzania zadania?
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 11, ust 1) przewiduje, że administracja publiczna może powierzać lub wspierać realizację zadania przez organizację pozarządową.
Każda z tych form jest realizowana w trybie konkursu, wynikiem którego jest przyznanie dotacji. W dalszej części ustawy nie mówi się już o rozróżnieniu tych form, nie przewiduje się też rozróżnienia sposobu przyznawania dotacji, więc rozróżnienie tych form można oprzeć wyłącznie na interpretacji językowych różnic pomiędzy znaczeniem słów „wspieranie” oraz „powierzanie”.
Ogłaszając konkurs, organ administracji określa, czy jest to konkurs na wspieranie czy powierzanie zadania. W przypadku wspierania, ma prawo wymagać wkładu własnego ze strony organizacji.
Przy konkursie na powierzenie nie można wymagać własnego udziału finansowego organizacji. Formularze wniosków o dotacje są w obu typach konkursów takie same i nic nie stoi na przeszkodzie, by organizacja taki wkład sama zadeklarowała. Jak widać z powyższego, różnice pomiędzy powierzaniem i wspieraniem zadań są raczej niewielkie. Podstawową kwestią będą warunki ogłaszanego konkursu na wspieranie lub powierzanie. Mimo że formalnie nie muszą się one różnić, to zwykle w sytuacji gdy władze publiczne chcą powierzyć realizację zadania organizacji lub spółdzielni socjalnej, można się spodziewać wyższych i bardziej sprecyzowanych wymagań co do standardów realizacji takiego zadania. Skoro organ administracji ma zamiar sfinansować w całości lub prawie w całości realizację zadania publicznego, oznacza to, że zależy mu na wysokim poziomie jego wykonywania, a to niesie za sobą bardziej rygorystyczne wymogi na etapie konkursu oraz realizacji, nadzoru i rozliczania.
Czy organizacje mogą razem złożyć ofertę w otwartym konkursie ofert?
Tak. Możliwość taką przewiduje art. 14 ust. 2 Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, który mówi, że dwie lub więcej organizacji pozarządowych lub podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 mogą złożyć ofertę wspólną. Oferta wspólna musi wskazywać, jakie działania podczas realizacji zadania publicznego będą wykonywać poszczególne organizacje oraz opisywać sposób reprezentacji organizacji składających ofertę wobec organu administracji publicznej.
Jeśli oferta złożona przez dwie lub więcej organizacji uzyska dofinansowanie, organizacje muszą zawrzeć ze sobą umowę, w której określone zostaną zadania i obowiązki każdej z nich podczas realizacji zadania publicznego. Umowę tę załącza się do umowy o wsparcie realizacji zadania publicznego lub o powierzenie realizacji zadania publicznego. Taką umowę najlepiej zawrzeć na etapie składania oferty do samorządu, by przy ewentualnym przyznaniu dotacji nie trzeba było prowadzić negocjacji z partnerem.
Organizacje pozarządowe lub podmioty wymienione w art. 3 ust. 3 składające ofertę wspólną ponoszą odpowiedzialność solidarną za zobowiązania zapisane w umowie o wsparcie realizacji zadania publicznego lub o powierzenie realizacji zadania publicznego.
Więcej informacji znajdziecie państwo na stronie http://poradnik.ngo.pl
