W 2020 roku przypada 101. rocznica przyjazdu do Ostrowa Błękitnej Armii na czele z jej dowódcą gen. Józefem Hallerem. Przypomnijmy to historyczne wydarzenie.
20 kwietnia 1919 roku w wielkanocną niedzielę na peron dworca w Ostrowie Wielkopolskim wjechał pociąg z żołnierzami „Błękitnej Armii” i jej dowódcą gen. Józefem Hallerem. Jakie były początki tej armii nazwanej „Błękitną” od koloru noszonych przez żołnierzy mundurów ? 4 czerwca 1917 roku prezydent Republiki Francuskiej Raimond Poincaré wydał dekret o utworzeniu we Francji na czas wojny samodzielnej armii polskiej, walczącej pod polskim sztandarem, podległej wojskowo pod rozkazy naczelnego dowództwa francuskiego. Organizatorem armii polskiej we Francji była Misja Wojskowa Francusko-Polska z emerytowanym gen. Louisem Archinard'em na czele, który został pierwszym dowódcą polskiej armii. W jej szeregi wstępowali Polacy służący dotychczas w armii francuskiej (m.in. słynni bajończycy), głównie potomkowie emigrantów z czasów Wielkiej Emigracji i Polacy z przebywających we Francji i Grecji pułków rosyjskich. Byli też polscy jeńcy z obozów w Anglii pochodzący z zaboru pruskiego wzięci do niewoli w pruskich mundurach oraz emigranci z Kanady, Stanów Zjednoczonych, Ameryki Południowej, Australii i Włoch. Polska armia miała za zadanie wspieranie na froncie państw Entanty. 4 października 1918 roku awansowany do stopnia gen. dywizji Józef Haller został dowódcą armii polskiej we Francji, a 6 października w Nancy przed Dywizją Strzelców Polskich złożył przysięgę jako Wódz Naczelny. Szacuje się, że w kwietniu 1919 roku liczyła ona ok. 70-80 tysięcy (wg różnych źródeł) dobrze wyszkolonych i wyposażonych żołnierzy, a uwzględniając podporządkowanie jej organizacyjnie dwóch dywizji polskich w Rosji (4. Dywizji gen. Lucjana Żeligowskiego na Ukrainie i 5. Dywizji Syberyjskiej płka Waleriana Czumy), liczyła ok. 100 tys. żołnierzy. Tu mała dygresja do współczesności – to stan liczebny dzisiejszego Wojska Polskiego, nie licząc żołnierzy formacji Obrony Terytorialnej. Podaje się, że w transportach od kwietnia do czerwca 1919 roku przez Ostrów przejechało prawie 70 tys. żołnierzy. „Błękitna Armia” po powrocie do Polski odegrała znaczącą rolę w zbrojnym wykuwaniu granic Odrodzonej Rzeczypospolitej, biorąc m. in. udział w walkach z Ukraińcami o Małopolskę Wschodnią w 1919 r., w zajmowaniu Pomorza oraz w decydującym starciu z bolszewikami w roku 1920.
Na dworcu w Ostrowie 101 lat temu z honorami powitano „Błękitną Armię” z jej dowódcą gen. J. Hallerem. Ks. Stanisław Adamski odprawił Mszę św. Polową, a ostrowianie poczęstowali żołnierzy „Błękitnej Armii” święconką. Była to wielka uroczystość. Gen. Józef Haller po latach wspominał:
Kilka dni i nocy trwała ta podróż. Dojeżdżamy do Ostrowa. Tam dopiero uciecha, żołnierze wyskakują po prostu z pociągu i leżą pokotem, całując ziemię święta polską. Pierwsze święta wielkanocne na ziemi wielkopolskiej, na tej ziemi, która była kolebką całej Polski, na tej ziemi, gdzie Chrobry wytyczał granice…
W 2019 roku, dla uczczenia 100-lecia przyjazdu do Ojczyzny Błękitnej Armii gen. Józefa Hallera, 25 kwietnia 2019 roku zorganizowane zostały przez Ostrowskie Towarzystwo Genealogiczne we współpracy z samorządem miejskim i powiatowym oraz organizacjami społecznymi i placówkami edukacyjnymi uroczyste obchody tej ważnej rocznicy.
W ramach uroczystości złożono kwiaty i zapalono znicze pod tablicą hallerowską na ostrowskim dworcu PKP. Obchody 100-lecia powitania w Ostrowie „Błękitnej Armii” objęła swoim patronatem Pani Barbara Haller de Hallenburg-Illg – kultywująca tradycje rodzinne Hallerów. Nie mogąc być osobiście - przysłała na tę okoliczność specjalny list, który odczytała wnuczka hallerczyka i współorganizatorka uroczystości dr Donata Dominik-Stawicka.
Złożono też kwiaty i zapalono znicze na grobach ostrowskich hallerczyków: kpt. Walentego Górskiego i Franciszka Stawickiego - na starym cmentarzu przy pl. Bankowym/ul. Wrocławskiej. W ramach obchodów odbyła się też sesja historyczna w auli I LO i odprawiona została Msza św. w ostrowskiej konkatedrze za hallerczyków ziemi ostrowskiej.
W związku z obchodami 100-lecia OTG przygotowało specjalną okolicznościową pocztówkę hallerowską, a Koło nr 2 PZF w Ostrowie Wielkopolskim z prezesem Marianem Szczygłem – znaczek okolicznościowy.
Dla uczczenia pamiętnego wydarzenia 25 września 2019 roku Rada Miejska Ostrowa Wielkopolskiego podjęła uchwałę o nadaniu nazwy placowi znajdującemu się przed dworcem kolejowym w Ostrowie Wielkopolskim ,,Ostrowskich Hallerczyków’’.
Zaplanowane na kwiecień 2020 uroczystości upamiętniające 101. rocznicę przyjazdu do Ostrowa Błękitnej Armii nie odbędą się w tym terminie ze względu na stan epidemii koronawirusa SARS-CoV-2.
Informacje historyczne oraz materiał ilustracyjny udostępnił Prezes Ostrowskiego Towarzystwa Genealogicznego pan Marian Nowak. Autor zdjęcia Stefan Kucharski.
Wydział Kultury i Promocji Miasta
