Dom burmistrza z 1797 roku, ul. Kaliska 4
Najstarszy zachowany w mieście budynek mieszkalny wzniesiony dla ówczesnego burmistrza Kaspra Heinricha Gärtnera. Na ścianie południowej, w podwórzu zachowany medalion z inicjałami burmistrza i datą wybudowania oraz koroną nad literą H.
Budynek znajduje się przy jednej z najstarszych ulic w mieście i należał do pierwszych „budynków masywnych”. Według Opisu miast polskich w 1793 - 1794 J. Wąsickiego (wyd. Poznań 1962), po włączeniu Ostrowa do ziem zaboru pruskiego, w mieście były zaledwie cztery tego rodzaju budynki.
W podwórzu na ścianie południowego szczytu domu znajduje się okrągła tabliczka z inicjałami burmistrza i datą wybudowania oraz koroną nad literą H. Za tabliczką znajdował się dokument wmurowany wraz z położeniem kamienia węgielnego.
Dokument zawierał m.in. informacje dotyczące rozpoczęcia i zakończenia budowy (10 lipca do 14 października 1797); właścicielem był burmistrz K.H. Gärtner pochodzący z miejscowości Parchim z Meklemburgii, jego żoną była Joanna Zuzanna z d. Kindlerin.
Budowniczym był H. Opitz z Krotoszyna, jego pomocnikami: Jan Górny ze Zdun, Jan Hoffmann z Trzebnicy i Joseph Huepner ze Śląska. Poza panującym wtedy w Prusach Fryderykiem Wilhelmem II, wymienia się ministra Hoyma, miejscowego poborcę podatkowego H. Lützego z Berlina, poborcę akcyzowego Pana Stumpa.
Wraz z kamieniem węgielnym i dokumentem wmurowano monety pruskie i polskie.
W budynku tym w XIX wieku mieściła się wytwórnia reklamowana jako „Najstarsza fabryka wód mineralnych, pędzona siłą motorową istniejąca od 1885 roku”. Była tutaj również restauracja, rozlewnia piwa i wód gazowanych należąca do Leona Kowalczyka. W latach 60. i 70. XX wieku w parterze urządzono stylizowaną piwiarnię „Zagłoba”.
LITERATURA:
- Marek Olejniczak, Bedeker Ostrowski, Ostrów Wielkopolski 2004.
- Ostrów Wielkopolski. Dzieje miasta i regionu, [w szczególności rozdział Anny Rogalanki pt. Sztuka regionu ostrowskiego. Wybrane zabytki i problemy], Wydawnictwo Poznańskie 1990.
- Ostrów Wielkopolski – ilustrowane dzieje miasta, Ostrów Wielkopolski 2009.
