W roku 2014 nasze miasto obchodziło 300. rocznicę od momentu swej ponownej lokacji. Zniszczenia jakich doznał Ostrów w roku 1711 w wyniku działań wojennych spowodowały, że na krótko zniknął on z wykazu miast. Na szczęście trzy lata później w roku 1714 za sprawą Jana Jerzego Przebendowskiego, którego własnością był Ostrów, król August II Mocny nadał naszemu miastu ponownie przywilej lokacyjny. Wybudowanie praktycznie nowego miasta, którego centrum stał się rynek z centralnie położonym, drewnianym wtedy ratuszem oraz odchodzącymi od niego w czterech kierunkach ulicami: Kaliską, Raszkowską, Wrocławską i Kościelną dało także impuls do zafunkcjonowania nad Ołobokiem zupełnie nowej i innej od dotychczasowej struktury narodowościowo – wyznaniowej. Jen Jerzy Przebendowski oraz jego następca Franciszek Bieliński zasiedlili miasto nie tylko pochodzącymi z okolicy Polakami, ale także sprowadzili tutaj pierwszych osadników niemieckich i żydowskich. Niemcy przybyli do nas wtedy głównie z Dolnego Śląska, natomiast Żydzi zarówno z ziem polskich jaki i z terenu Niemiec.

Zmieniły się wtedy także stosunki wyznaniowe na terenie Ostrowa. Polacy byli tradycyjnie katolikami, Niemcy natomiast w przeważającej mierze wyznawali luteranizm. Osobną grupę stanowił żydowska gmina wyznaniowa. Wszystkie trzy wspólnoty posiadały własne świątynie. Katolicy użytkowali drewniany kościół usytuowany na miejscu dzisiejszej konkatedry, protestanci początkowo pozbawieni byli własnego kościoła – wybudują go dopiero w latach 1777/1778. Natomiast Żydzi krótko po utworzeniu w roku 1724 własnej gminy wyznaniowej, wybudowali także pierwszą, niewielką drewnianą synagogę.

Polsko – katolicki charakter miasta przeobraził się w wieku XVIII w strukturę wielokulturową. Pod koniec tego stulecia 50 % populacji Ostrowa stanowili Niemcy, 35 % Polacy, a 15 % Żydzi. Ogółem miasto zamieszkane było w tedy przez około 2,5 tysiąca mieszkańców. Ostrów zamieszkiwali wtedy głównie rzemieślnicy (dużą część z nich stanowili tkacze) oraz kupcy. Część jednak nadal utrzymywała się z rolnictwa. O tym ostatnim fakcie przypomina północne zaplecze ostrowskiego rynku, które jeszcze w I połowie XX wieku w dużym stopniu było niezabudowane. Rok 1793 przyniósł wielką zmianę dla Ostrowa i jego mieszkańców. Wtedy to w wyniku II rozbioru Polski miasto nasze włączone zostało do Królestwa Pruskiego. Spowodowało to nie tylko zmiany polityczne, ale także społeczno – narodowościowe. Prusacy dokonali nowego podziału administracyjnego. Ostrów wchodził w skład powiatu odolanowskiego, który z kolei stał się częścią tzw. Prus Południowych. Władzę w mieście będącym cały czas własnością prywatną (wtedy książąt Radziwiłłów) sprawowali burmistrz i wójt.

Wpływy niemieckie uległy ograniczeniu na początku XIX wieku wraz z wkroczeniem na ziemie polskie wojsk napoleońskich i włączeniem Ostrowa do Księstwa Warszawskiego w roku 1806. Po klęsce Napoleona Ostrów ponownie znalazł się w orbicie wpływów niemieckich. Na mocy postanowień Kongresu Wiedeńskiego z 1815 roku miasto stało się częścią Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Ranga polityczna Ostrowa wzrosła ze względu na to, iż jego właściciel, książę Antoni Radziwiłł, który często wtedy przebywał w regionie ostrowskim - w pobliżu którego wzniósł pałacyk w Antoninie - został namiestnikiem Wielkiego Księstwa. Pod względem administracyjnym istniał nadal powiat odolanowski, jednak siedzibę władz powiatowych przeniesiono do Ostrowa. Miasto stało się też siedzibą ważnych urzędów. Były to sądy: sąd pokoju, od roku 1835 sąd ziemski i grodzki, a od 1850 r. sąd powiatowy. Miasto stało się też siedzibą Powiatowej Kasy Podatkowej.

Stosunki ludnościowe w Ostrowie ulegały w tym czasie zmianom. Liczba ludności polskiej stopniowo wzrastała. Do połowy wieku XIX zapanowała równowaga liczbowa miedzy ostrowskimi Polakami a Niemcami. Od lat 60. natomiast zarysowuje się stopniowa dominacja Polaków. W momencie wybuchu I wojny światowej wzajemne relacje będą się układały zdecydowanie na korzyść ludności polskiej. Polaków będzie już 61 %, a Niemców 36 %. Pozostałe 3 % przypadało na mieszkańców wyznania mojżeszowego. Ludność niemiecką, która osiedliła się w Ostrowie w okresie zaborów, podzielić można na dwie grupy. Pierwsza z nich to tradycyjnie już rzemieślnicy. Drugą grupę stanowili Niemcy, którzy przybyli do Ostrowa, aby zasilić pruskie urzędy i instytucje państwowe. Byli to pracownicy policji, sądu i prokuratury, urzędu celnego, kolei państwowych, a także część kadry ostrowskich szkół. Pruscy urzędnicy przybywali do Ostrowa głównie z Westfalii, Pomorza i Prus Wschodnich, nauczyciele także ze Śląska. Osobną, bardzo liczną grupę, która na początku XX wieku liczyła około 2,5 tysiąca ludzi stanowiła kadra i częściowo żołnierze ostrowskiego garnizonu. Liczebność miejscowego garnizonu związana była ze strategicznym położeniem miasta. Niedaleko, tuż za Skalmierzycami, przebiegała wówczas granica niemiecko-rosyjska.

Duże znaczenie dla rozwoju miasta miała decyzja władz pruskich o podziale dotychczasowego powiatu odolanowskiego na dwa mniejsze-odolanowski i ostrowski. Nastąpiło to w roku 1887. Miasto stało się siedzibą landratury, a ponadto sądów: obwodowego i rejonowego. Urzędowała w nim ponadto prokuratura, urząd celny, urząd stanu cywilnego, urząd pocztowy, bank cesarski, kasa powiatowa, komisja podatkowa, inspekcja budowlana oraz więzienie.

U schyłku XIX wieku miasto stało się ważnym węzłem komunikacyjnym, dzięki uzyskaniu połączeń kolejowych z Poznaniem, Kaliszem, Wrocławiem, a także z Górnym Śląskiem. Szybko postępowała rozbudowa przestrzenna miasta. Ostrów w tym czasie wzbogacił się też o szereg budynków użyteczności publicznej. Oddano do użytku gazownię, rzeźnię, wodociągi miejskie, kilka parków. Wybudowano ponadto gmachy sądu, więzienia, koszar, poczty. Na Rynku już w pierwszej połowie XIX wieku stanął nowy ratusz. W latach 1857-1860 wybudowano przy ulicy Raszkowskiej nową murowaną synagogę w stylu mauretańskim. Na początku wieku XX natomiast, w latach 1904-1907 powstał monumentalny budynek kościoła farnego.

I wojna światowa oraz jej przebieg, który dla Polski skutkował odzyskaniem niepodległości, a dla Ostrowa oznaczał powrót do państwa polskiego, przyniósł doniosłe zmiany dla naszego miasta. Po emigracji lat 1919-1921 spośród ostrowskich Niemców pozostało tutaj zaledwie kilkaset osób, Żydów natomiast zaledwie kilkudziesięciu. Miasto więc zaczęło w sensie demograficznym przypominać Ostrów sprzed zniszczeń na początku XVIII wieku. Zdecydowaną większość jego mieszkańców stanowili ponownie Polacy. Oni też w okresie międzywojennym doprowadzili do szybkiego rozwoju gospodarczego naszego miasta, które stało się wtedy ważnym ośrodkiem już nie tylko rzemiosła i handlu, ale także przemysłu na mapie Polski.

Jarosław Biernaczyk